آسیاب آبی

چرخش چرخ آسیاب بوسیله انرژی حاصل از آب قنات باعث خرد شدن گندم و تهیه آرد می شده که این مورد کاربرد عمده آسیابهای آبی بوده است. البته در بعضی از موارد که شیب کوره قنات (‍‍‍پیش کار) بیش از حد تند بوده به اصلاح شیب را با تعبیه تنوره آسیاب شکسته و سرعت تند آب را به این روش تعدیل می نمودند که این کار برای جلوگیری از فرسایش و خسارتهای جانبی انجام می شده است. آسیابهای آبی شامل اجزایی بشرح ذیل می باشند :

ظرفی قیفی شکل از جنس چوب (دول آسیاب) زبانه چوبی جهت تنظیم خروج گندم از دول آسیاب - سنگ بالایی - سنگ پائینی - محور فلزی مرتبط با چرخ و محور آسیاب (تبری) - دریچه و زبانه قطع و وصل آب - چرخ و محور چوبی - پره های چوبی - زبانه فولادی (کونه فولادی) تخته بند چوبی - سنگ زیرین و تنوره آسیاب که به شرح آنها می پردازیم . 

تنوره آسیاب:

مخازن استوانه ای شکل بوده که در مجاورت دستگاه آسیاب قرار داشته و بوسیله جریان آب قنات، مخزن پر می شده و در پائین مخزن یک مجرای کوچک تعبیه می کرده اند که به هنگام باز بودن مجرا با توجه به انباشته بودن چندین متر آب بر روی هم، در قسمت پائین تنوره خود به خود یک فشار ثقلی قابل توجهی ایجاد می شده و آب با فشار به پره های چوبی آسیاب اصابت کرده و انرژی حاصل از آب سبب چرخش دستگاه چرخ و محور آسیاب شده که نهایتا" این چرخش بوسیله تبری به سنگ بالایی منتقل و سبب چرخش سنگ می شده است البته قابل ذکر است که ارتفاع (عمق) تنوره آسیاب معمولا حدود ۵ متر الى ۶ متر بوده است .

سنگ بالایی آسیاب:

بر روی سنگ پائینی سنگی به همان ابعاد روی آن قرار گرفته که بوسیله زبانه فلزی به تبری مرتبط شده است به نحوی که هنگام کار دستگاه آسیاب آبی با چرخش چرخ و محور و تبری سنگ بالایی نیز به حرکت و چرخش در می آمده است . شایان ذکر است پس از مدتی که آسیاب از زمان کارکردش می گذشت سطح بالایی سنگ پائینی و سطح زیرین سنگ بالایی حالت صاف و صیقلی پیدا کرده که آسیابان با تیشه مخصوص آن سطوح را جهت بهتر خرد نمودن گندم زبر می کرده است

دول آسیاب:

ظرفی قیفی شکل از جنس چوب می باشد که در قسمت فوقانی آسیاب بلافاصله بعد از سنگ بالایی قرار گرفته و معمولا" بوسیله یک محور چوبی بلند که در دیواره های جانبی آسیاب قرار داشته ثابت و محکم می شده است. در هنگام کار دستگاه آسیاب آبی طبق نظر آسیابان مقدار خروج گندم از دول آسیاب بوسیله یک زبانه چوبی تنظیم و کنترل می شده است. گندم های خارج شده از دول آسیاب به ملایمت از مجرای سنگ بالایی وارد شده و بوسیله چرخش سنگ بالایی خرد و تبدیل به آرد می شود. آرد حاصله بوسیله نیروی گریز از مرکز به فضایی مجاور دو سنگ ریخته شده و سپس آرد حاصله داخل کیسه های مخصوص قرار می گرفته است .

چرخ و محور آسیاب

چرخ و محور از جنس چوب ساخته شده و دور تا چرخ دارای حفره هایی بوده که انتهای پره های چوبی در داخل آن جفت می شده و قسمت بالا به محور متصل بوده است. جنس چوب پره های آسیاب از چوب درخت سنجد و عناب بوده با توجه به اینکه پره های آسیاب مستقیما با آب درگیر بوده و چوبهای معمولی در داخل آب شکل خود را از دست می دهند، چوبهای درختان یاد شده جوابگوی این مشکل بوده است .

دریچه قطع و وصل آب :

در مواقعی که آسیاب احتیاج به مرمت و تعمیر داشته و یا زمان کاری آسیابان نبوده و یا به عللی نیاز به چرخش چرخ آسیاب نبوده بوسیله دریچه پائین تنوره آسیاب که به دریچه قطع و وصل آب معروف است آب را منحرف می کردند که دیگر به پره ها برخورد نکند و آسیاب می ایستاده است . 

محور فلزی مرتبط با چرخ و محور فلزی (میله فلزی):

جهت انتقال حرکت چرخشی چرخ و محور آسیاب به سنگ بالایی از تبری کمک می جسته اند. تبری قطعه فلزی می باشد که در شیار ایجاد شده در زیر سنگ بالائی قرار گرفته و روی میله (محور فلزی) گذاشته می شود و نیرو توسط میله به تبری و به سنگ انتقال پیدا می کند . 

سنگ پائینی آسیاب:

با توجه به اینکه سنگ آسیابهای آبی بسیار بزرگ و سنگین می باشد و ثابت نمودن آن بر روی تبری کاری دشوار بوده، بنای آسیاب را طوری طراحی می نمودند که سنگ پائینی به بنا تکیه داشته باشد و بدین نحو سنگ پائینی آسیاب را ثابت می نمودند .

 

Water mill

The rotation of the mill wheel by the energy obtained from the aqueduct water caused the crushing of wheat and the preparation of flour, which was the main use of water mills. Of course, in some cases, when the slope of the aqueduct canal was too steep, the slope was corrected by installing a mill stove and the rapid velocity of the water was adjusted in this way, which is done to prevent erosion and side damage. Water mills include the following components:

Funnel-shaped container made of wood - Wooden tenon to regulate the exit of wheat from the mill stems - Upper stone - Bottom stone - Metal axis connected to the wheel and mill axis - Water shut-off valve and tenon - Wood wheel and axis - Wooden blades - Steel tenon - Wooden board and mill tank, which we describe.

Mill tank

Cylindrical tanks, which are located next to the mill and the tank is filled by the water flow of the aqueduct and a small duct is installed at the bottom of the tank. when the duct is open due to the accumulation of several meters of water on top of each other at the bottom of the tank, a significant gravitational pressure is automatically created and the water hit the wooden blades of the mill with pressure, and the energy from the water cause the rotation of the wheel machine and the mill shaft, which was eventually rotated by an ax to the upper stone and caused the stone to rotate. Of course, it should be noted that the height (depth) of the mill tank was usually about 5 to 6 meters.

Mill upper stone

On the lower rock, a stone of the same dimensions is placed on it, which is connected to the ax by a metal tab, so that when the water mill is working, the upper rock is moved and rotated by rotating the wheel and the axle. It is worth mentioning that after some time of the mill's operation, the upper surface of the lower rock and the lower surface of the upper rock have become smooth and polished, which the miller has roughened with a special ax to grind the wheat better.

Mill Bucket

It is a funnel-shaped container made of wood, which is placed in the upper part of the mill immediately after the upper stone and is usually fixed by a long wooden axis located in the side walls of the mill. According to the miller, the amount of wheat leaving the mills is regulated and controlled by a wooden tab.The wheat coming out of the mills is gently entered through the upper rock channel and crushed and turned into flour by the rotation of the upper rock. Then due to the centrifugal force it is poured into the space adjacent to the two stones and then the resulting flour is placed in special bags.

Mill’s Wheels and axles

The wheels and axles are made of wood and there are holes around the wheels in which the ends of the wooden blades were paired and the upper part was connected to the axles. The wood of the mill blades is made of elm and jujube wood. Due to the fact that the mill blades are directly involved with water and ordinary woods lose their shape in the water, the wood of the mentioned trees has been the answer to this problem.

Water shut-off valve:

When the mill needed to be repaired or the mill man did not have working time or for some reason did not need to rotate the mill wheel, the water was diverted by the lower valve of the mill oven, which is known as the water shut-off valve. Resulting the mill to stop.

Metal shaft associated with wheels (metal rod):

To transfer the rotational motion of the wheel and the axis of the mill to the upper rock of the ax a part named Tabari was used. Tabari is a piece of metal that is placed in the groove created under the upper rock and placed on the rod (metal axis) and the force is transmitted to the Tabari and the stone by the rod.

Mill bottom stone

Due to the fact that the stone of water mills is very large and heavy and it is difficult to fixed it on an ax, the mill building was designed so that the lower stone rests on the building and thus fixed the lower stone of the mill.

 

الطاحونه المائیه

دوران المحور و عجله الطاحونه التی یعطی قواها من ماء البئر و یسبب بطحن القمح و تحضیر الطحین (دقیق) و هذه اساس الطاحونه المائیه. بالطبع فی بعض الحالات التی یکون منحدرالفرن الجوفی اکثر من الازم یقومون بتصحیح المنحدر عن طریق ترکیب فرن الطاحونه المکسوره و به هذه النحو یعادلون سرعه الماء و یتم هذه العمل للقیام لمنع التأکل و الاضرار الجانبیه

طاحونات المائیه تنشمل الی هذه الجزاء

حاویه علی شکل القمع مصنوعه من الخشب (الدلو للطاحونه) لسان (علامه تبویب) خشبیه للضغط ،انتاج القمح من الدلو الطاحونه الحجر العلوی، الحجر القاعه، المحور المعدنی المتعلق بالعجله و المحور الطاحونه (تبری) صمام الاغلاق و فتح المیاه، العجله و المحور الخشبی، شفرات خشبیه، مخروط فولادی (علامه التبویب الصلب) لوحات خشبیه الحجر السفلی و الفرن الطاحونه الذی سنصفه لکم 

الفرن الطاحونه: خزانات استوانیه انها فی الجوار الطاحونه مستقره و عن طریق تدفق میاه القناه (البئر) یمتلئ الخزان فی قاعه الخزان و یوجد مجری صغیر مضمن و عند ما تکون القناه (المجری) مفتوحة و بسبب تراکم عده امتار من المیاه فی الجزء السفلی من الفرن یقوم تلقائیاً بانشاء قدر کبیر من الضغط.

و الماء یضرب الشفرات الخشبیه بالضغط و القدره الحاصله من هذه العمل یسبب لدوران المحور و العجله الطاحونه و فی النهایه هذه الدوران ینتقل بواسطه المحور المعدنی المتعلق (تبری) ینتقل ای الحجر الفوق المنتقل و تسبب لدوران الحجر بلطبع من الجید ان نذکر ان ارتفاع (عمق) الفرن الطاحونه من الممکن ان یصل الی 15 و 16 مترا.

الحجر العلوی الطاحونه تم وضعها علی الحجر القاعه تکونه من نفس الابعاد

و بواسطه علامه التبویب المعدنیه (تنربط بلتبری) (محور المعدنی المتعلق) و بطریقه عند ما تعمل الطاحونه المائیه و یدور المحور و العجلات و التبری الحجر العلوی ایضاً یقوم بلدوران یستحق الذکر بعد مرور الزمان من عمل الطاحونه سطوح الحجار العلویه و القاعه یتبدل الی ناعم و أنیق و عند ذلک الطاحون کان یأخذ فأس خاص و یضرب بها الحجر لیستعید خشونیت السطوح الحجارات لاطحان احسن القمح.

 

الدلو الطاحونه

الحاویه علی شکل القمع مصنوعه من الخشب و یکون مکانها بعد الحجر العلویه فی الجزء الفوق من الطاحونه و عاده مایتم تثبیته بواسطه عمود خشبی طویل یوضع علی الجدران الجانیه للمطحنه فی حین العمل المطحنه المائیه و حسب الرأی الطاحون کمیه خروج القمح من الدلو طاحونه یتم ضبطه و التحکم فیه بواسطه علامه تبویب خشبیه القمح الذی یخرج من الدلو الطاحونه یدخل (یضع) برفق من الحجر العلوی و بواسطه دوران الحجر العلوی یتقطع و یتبدل الی الطحین هذه الدقیق (الطحین) یعطی من قوه الطرد المرکزیه الی الفضاء المجاوره للحجرتین و عند ذلک یضعونه الدقیق (الطحین) فی اکیاس مخصوصا.

 

العجه و المحور الاحوه

العجله و المحور یصنع من نوع الخشب و علی اطراف العجله یکون لها ثقوب لتثبیت الجزء الاخیر من الشفرات و الجزء الفوق من الشفرات کان مثبت فی المحور و نوع الخشب للشفرات کان من شجره عناب و نبق لان هذالنوع من الخشب یکون جیدا مع الماء و الخشب العادی مع مرور الزمان یتغیر شکله لانها کانت دائما فی الماء،، .

 

صمام اغلاق و فتح المیاه

فی الاوقات التی یکون لها الطاحونه للاصلاح و التجدید

اوفی الزمان الذی لایوجد الطاحون اولکل سبب لایریدون دوران عجله الطاحونه بواسطه صمام التحتی (القاعی) للفرن الطاحونه و معروفه بصمام اغلاق و فتح الماء کانوا یقومون بتحویل الماء حتی لایصطدم بلریش (الشفرات) و بهذه العمل یتوقف عمل الطحن و الطاحونه.

 

المحور المعدنی المتعلق یلعجله و محور معدنی (عمود معدنی) 

لانتقال و لتحریک الحرکه الدورانیه للعجله و المحور الطاحونه للحجر العلویه کانوا یاخذون المساعده من التبری (قطعه معدنیه یتم وضعها فی الاخدود الذی تم إنشاؤه فی الحجر العلوی علی محور المعدنی یسمونه تبری) و ینتقل الی الحجر.

 

الحجره القاعه                                       

وفقا لان الحجار الطاحونه المائیه کبیره و ثقیله جداً و لاثباتها علی التبری عمل شاق یقومون بتصمیم مبنی الطاحونه بشکل علی ان تکون الحجره القاعه یتم الاعتماد علیها و تکون ثابته فی القاعه.