*چراغ روشنایی قنات (روغن سوز)
جنس: سفال پخته‌ی لعاب‌دار | قدمت: قاجار
تاریخچه‌ی استفاده از این چراغ‌ها به زمان هخامنشیان و حتی پیش‌تر از آن بازمی‌گردد و تا دوره‌ی پهلوی اول نیز رواج داشته است. به علت وزن کم، سوخت ارزان و نیز مانایی شعله‌ی آنها در محیط مرطوب قنات توسط مقنیان استفاده می‌شده.
روغن کرچک در آن ریخته می‌شده و در داخل آن فتیله‌ای از جنس پنبه قرار می‌گرفته. فرم خاص و باریک‌شدگی قسمت جلوی چراغ پیه‌سوز برای ثابت نگه داشتن فتیله جلوگیری از افتادن آن به بیرون یا داخل روغن در نظر گرفته شده است.
عیب بزرگ این چراغ‌ها دود زیاد ناشی ازسوختن روغن بوده است. با ظهور چراغ‌های فتیله‌ای نفتی (چراغ موشی) و جا افتادن استفاده از نفت بعنوان سوخت، کم کم استفاده از این چراغ‌ها منسوخ شد.
Oil lamp
Material: Glazed pottery | Datees back to: Qajarid period
The history of using these lights dates back to the Achaemenid period and even earlier and was common until the first Pahlavi period. Due to their low weight, cheap fuel and their flame retention in the humid environment of the aqueduct, they were used by aqueduct diggers (Muqanis).
Castor oil was poured into it and a cotton wick was placed inside it. The special shape and narrowing of the front of the lamp is intended to keep the wick steady and prevent it from falling out or into the oil.
The big disadvantage of these lights is the high amount of smoke caused by burning oil. With the advent of oil wick lights (called Cheragh Mooshi (Mouse-shaped lamp)) and the use of oil as fuel, the use of these lights gradually became obsolete.
اناره ضوءالبئر(زیتیه)
النوع: فخار مخبوز مصیقل | العصر (زمان) قاجار
عصر استعمال هذه الاناره قد ترجع الی عصر (هخامنشیان) و اقدم من ذلک و کانت هذه الاناره تستعمل حتی عصر (بهلوی الاول) لانها کانت خفیفه الوزن و وقود رخیصه و کذلک الاهیب من تلک الاناره کانوا یستفیدون منهاحفارین الجید فی اماکن مرطوبه وکانویستفیدون من الزیت الخروع فی تلک الاناره و نوع الفتیل المستعمل من نوع القطن و کانت الانارات لها شکل خاص فی المقدمه ضیفه لاثبات (تثبیت) و لتحفظ الفتیل عن الاسقاط الی الخارج معبیه و لها عیباً کبیرا و هو دخان کثیف الذی یصدر من حرق الزیت الموجود فیها مع ظهور اناراه مع فتیل (النفط) (اناره جرذیه) و مع دمج هذه النوع و استعمالها اترک تلک الاناره.
*کلنگ کوچک بغل‌تراش
جنس: فلز | قدمت: پهلوی اول
پراستفاده‌ترین نوع کلنگ در فرآیند حفر قنات بوده و به علت شکل خاصی که دارد در بین مقنیان به کلنگ "نوک گنجشکی" (در گویش یزدی "نِشک چوغوری") معروف بوده است.
از این نوع خاص کلنگ برای حفر راهروی قنات و میله‌ی چاه استفاده می‌شده. اندازه‌ی کوچک این ابزار استفاده از آن را در شرایطی که فضای زیادی برای حرکت نبوده ممکن و وزن نسبتا اندک آن امکان کار با آن را با یک دست فراهم می‌کرده است.
Small pickaxe
Material: Metal | Datees back to: First Pahlavi period
It is the most widely used type of pickaxe in the process of digging aqueducts and due to its special shape, it is known among Muqanis as "sparrow beak" (in Yazdi dialect, "Neshk Chughuri").
This special type of pickaxe was used to dig aqueduct corridors and well rods. The small size of this tool makes it possible to use it in situations where there is not much space to move and its relatively light weight allows it to be used with one hand.
معول صغیر مخرط الابط
النوع: معدن (حدید) | العصر (زمان) یهلوی الاول
اکثر نوعاً من المعول الذی استعمله فی حفر البئر بایدی حفارین الجید لشکها الخاص المعروفه به معول (نصیحه العصفور) و فی الاهجه الیزدیه یقولون له (نشک جوغوری) یستعمل هذه النوع من المعول لحفر رواق البئر و عمود البئر لانها کانت صغیره و خفیف الوزن لاماکان ضیفه و استعمالها کانه بیداً واحده.
*چراغ کاربیدی
جنس: فلز | قدمت: پهلوی دو
ورود این چراغ مشکل تامین نور را تا حدود زیادی حل و کار مقنیان را کمی آسان‌تر کرد. چراغ‌های کاربیدی، که به طور دقیق‌تر به عنوان چراغ‌های گاز استیلن شناخته می‌شوند، چراغ‌های ساده‌ای هستند که استیلن (C2H2) را تولید می‌کنند و می‌سوزانند که این استیلن از واکنش کلسیم کاربید (CaC2) با آب بوجود می‌آید.
ورود این چراغ مشکل تامین نور را تا حدود زیادی حل و کار مقنیان را کمی آسان‌تر کرد. همچنین از این چراغ برای روشنایی ساختمان‌ها، چراغ فانوس دریایی و به عنوان چراغ جلوی ماشین‌‌های موتوری و دوچرخه‌ها نیز استفاده می‌شده.
سنگ کاربید را در محفظه‌ی پایین گذاشته و با باز کردن پیچ از محفظه‌ی بالایی آب روی آن می‌ریختند. دوام بالای نور این چراغ یکی از مزایای اصلی آن بود.
Carbide lamp
Material: Metal | Datees back to: Second Pahlavi period
Carbide lamps, more precisely known as acetylene gas lamps, are simple lamps that produce acetylene (C2H2) and burn it, which is formed by the reaction of calcium carbide (CaC2) with water.
The arrival of this light made the problem of light supply partly solved and the work for Muqanis much easier. It was also used to illuminate buildings, beacon lights, and as headlights for motor vehicles and bicycles.
The carbide stone was placed in the lower chamber and water was poured on it by unscrewing the screw from the upper chamber. The high durability of this light was one of its main advantages.
اناراه کربیدیه
النوع: معدن (حدید) | العصر (الزمان) بهلوی الثانی
مع دخول هذه النوع من الاناراه لقد اجتازه الکثیر من مشاکل الحفارین الجید فی الاضاء و السهل عملهم نستطیع ان نقول ان هذه الاناراه معروفه باسم اناره غاز استیلن و انها اناراه سهله انها تولد استیلن (2H2C) و تحرقه و هذه الستیلن یعطی من کلسیم کربید (2CaC) مع الماء.
مع انتاج هذه النوع من الاناراه اجتازت الکثیر من مشاکل الحافرین اجید و اسهل عملهم و کذلک کان استعمال هذه النوع فی اضاعة البیوت و مقدمه السیارات و المرکبات و دراجات هوائه و مناره البحر.
حجر الاکربید کانت توضع فی محفظه القاعه و مع فتح الصمام فی المحفظه العلیا (الفوق) کان یعطی الیها الماء و تنشعل الحجر و مزیه هذه النوع هو دوام الضوء الزائد فیها.
*کلنگ بزرگ (کلنگ آبگیر)
جنس: فلز | قدمت: پهلوی اول
برای لای‌روبی قنوات استفاده می‌شده و در دو نوع موجود بوده است. نوع صاف برای رسوبات عادی کف قنات و نوع شیاردار برای رسوبات محکم مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
Large pickaxe
Material: Metal | Datees back to: First Pahlavi Period
It was used for dredging canals and was available in two types. The flat type is used for normal sediments of the aqueduct floor and the grooved type is used for solid sediments.
معول کبیر (معول خزان)
النوع: معدن (حدید) | العصر (الزمان) بهلوی الاول
کانو یستفادون من هذه النوع للتجریف البئر (حوض) و له نوعان نوع الاول صا فی و کانو یستفادون منه لتجریف الرواسب عادیه لقاع البئر و نوع الثانی لرواسب سلبه و نوع المعول له شق.
*بیلچه‌ی مقنی‌گری
جنس: فلز | قدمت: اواخر قاجار
برای انتقال خاک داخل دلو هنگام حفر قنات استفاده می‌شده و به نوعی مکمل کلنگ‌های کوچک بغل‌تراش محسوب می‌شده.
Muqani’s spade
Material: Metal | Datees back to: Late Qajar Period
It was used to transfer soil into the aquifer when digging aqueducts and was considered as a kind of complement to small axes.
مخلب حفر البئر
النوع: معدن (حدید) | العصر اواخر حکومه القاجار
هذه النوع کان یستعمل لنقل تراب البئر الی داخل الدلو یمکن ان نقول هذه النوع یکمل عمل معول مخرطه الابط.
*ظرف روغن‌دان
جنس: مس | قدمت: قاجار
در انواع سفالی و فلزی )مس) موجود بوده و روغن چراغ پیه‌سوز در آن نگه داری می‌شده.
Oil container
Material: Metal | Datees back to: Qajar Period
It was present in pottery and metal (copper) types and the oil used for oil lamps was stored in it.
حاویه(، زیت، نفط)
النوع: نحاس | العصر: قاجار
لها انواع فخاریه و معدنیه و کان یوجد فی صنعها نحاس لحفظ زیت فی انارات التی تستعمل الزیوت.
*سندان
جنس: چدن | قدمت: اواخر قاجار
سِندان ابزاری فلزی است که آهنگران، مسگران و نعلبندان اشیاء را بر آن می‌کوبند یا آهن‌پاره‌ها را با پتک بر روی آن صاف می‌کنند.
سندان از چدن یا فولاد ساخته می‌شود و روی پایه‌ای چدنی یا قطعه‌ای چوب محکم قرار داده می‌شود. سطح سندان را سخت می‌کنند و دماغه سندان شکل‌های گوناگونی دارد و به کمک آن می‌توان فلزات را به شکل دلخواه آهنگری کرد. برخی سندان‌ها نیز دو دماغه هستند.
لَختی (ماند) سندان باعث می‌شود تا انرژی ابزار ضربه‌زننده به شیء ضربه‌خورنده منتقل شود. نام‌های دیگری که در قدیم برای سندان به‌کار می‌رفت، آهنین کرسی، غفچ و خایسک بود.
Anvil
Material: Cast iron | Date: Late Qajar
An anvil is a metal tool on which blacksmiths, blacksmiths, and shoemakers strike objects or flatten scraps with a hammer.
The anvil is made of cast iron or steel and is placed on a cast iron base or solid piece of wood. The surface of the anvil is hardened and the nose of the anvil has various shapes, with the help of which metals can be forged in any way. Some anvils also have two beaks.
The inertia of the anvil causes the energy of the percussion instrument to be transferred to the percussive object.
سندان
النوع: حدیدالزهر | العصر (الزمان) اواخر قاجار
سندان هی نوع من ادوات معدنیه التی کانا الحدادون و النحاسون و البیطاریون یضربون الاشیاء علیها و بواسطه مطرقه یجعلون الحدید الاعوج بسط و صافی جدا. سندان مصنوع من حدید الزهر و صلب و لها قاعده من حدید الزهر و قطعه من الخشب لتثبیتها، سطح (مستوی) سندان یکون من صلب جداً و راس (مقدمه) سندان لها اشکال مختلفه و بمساعدة هذه الشکال المختلفه یستطیعون ان یعطون الحدید اشکال مختلفة،بعض من السندان لهاراسان(مقدمتان) والثقل فی السندان یسبب فی انتقال شده الضربه الی المضروب. السندان کانه لهو اسامی کثیره فی الماضی و هما (کرسی حدید، غفج و خایسک)
*پتک
جنس: فلز و چوب | قدمت: اواخر قاجار
پُتک ابزاری است که سر معمولاً فلزی بزرگ و صافی دارد که به یک دسته متصل است. بخاطر سنگینی سر پتک می‌تواند نیروی بیشتری از چکشهای هم‌اندازه خود وارد نماید و مانند کوبه نیرو را در سطح بزرگتری توزیع می‌کند. این برخلاف چکشهای دیگر است که نیرو را در مساحت کوچکی متمرکز می‌کنند.
Mallet
Material: metal and wood| Date: Late Qajar
A mallet is a tool that usually has a large, smooth metal head attached to a handle. Due to the weight of the hammer head, it can apply more force than its equal-sized hammers and, like Kobe, distributes the force on a larger surface. This is in contrast to other hammers that focus the force on a small area.
مطرقه
النوع: حدید و خشب | العصر (زمان) اواخر قاجار
المطرقه من المعدات التی عاده یکون لها رأس (مقدمه) کبیره من الحدید البسط و صافی و تکون لها مقبض متصل بها و لسبب انها ثقیله فی الوزن قوتها اکثر من المطارق الاخره و انها تستطیع ان تنقل قوة کثیره مثل المدق و هذه شی عکس مطارق الصغیر التی قوتها متمرکز فی مکان واحد.
*شیرهای آب‌انباری
جنس: چدن ریختگی | قدمت: اواخر قاجار تا پهلوی اول
جنس شیرهای موجود در موزه از آلیاژ برنج است. قدمت آنها به اوخر قاجار و اوایل پهلوی می‌رسد. این شیرها در جداره‌ی آب‌انبارها نصب می‌شده و برای برداشتن آب از آنها مورد استفاده بوده است. همان‌طور که مشخص است شیرهای بزرگتر مربوط به آب‌انبارهایی بوده که گنجایش آب و طبیعتا ضخامت جداره‌ی بیشتری داشته‌اند.
Reservoir taps
Material: Cast iron | Datees back to: Late Qajarid - First Pahlavi Period
The taps in the museum are made of brass alloy. They date back to the late Qajar and early Pahlavi. These taps were installed in the wall of the reservoirs and were used to take water from them. Obviously, the larger valves belonged to the larger reservoirs that had more water capacity and, of course, thicker walls.
حنفیات (صنابیر) للری
النوع: حدید الزهرا | العصر (زمان) اواخر حکومت قاجار حتی بهلوی الاول
نوع ااصنابیر التی موجوده فی المتحف هی من سبائک النحاس و استعملت فی اواخر حکومه القاجار و اوایل حکومه بهلوی و کانو یستعملون هذه النوع من الصنابیر فی جدار مخزن الماء لاخذ الماء منها و کذلک کما محدد هوان الصنابیر الکبیرات تکون لمخازن ماء التی جدر انها متسعاً جداً و کثیفه.
*مشربه
جنس: مس روکش شده | قدمت: اواخر قاجار
ظرفی از جنس مس (روکش‌شده)که بیشتر توسط زرتشتیان یزد برای انتقال آب از آب‌انبارها به داخل خانه‌ها استفاده می‌شده. (مسلمانان بیشتر از ظرف‌های سفالی استفاده می‌کردند)
فرم خاص این ظروف امکان حمل آنها روی پشت را فراهم می‌کرده که با توجه به گنجایش بالا و وزن زیاد هنگام پرشدن، حمل آن را آسان و برای یک نفر ممکن می‌کند.
mash.ra.be (Water container)
Material: Covered copper | Datees back to: Late Qajarid period
Coated copper containers (mostly used by the Zoroastrians of Yazd to transport water from reservoirs into houses. Muslims mostly used pottery).
The special shape of these containers made it possible to carry them on the back, which facilitates carrying of these high capacity and heavy (when full) containers by one person
مشربه
النوع: نحاس مغطاء | العصر (زمان) اواخر حکومه قاجار
معین من نوع نحاس (المغلاء) و اکثر استعمالها کان لقوم الزرتشت فی یزد لنقل الماء من المخازن الی بیوتهم و لکن اکثر (المسلمین کانوا یستعملون من نوع الفخار)
هذه النوع من ادات لدیها شکلها الخاص تعطی امکانیه جیده للشخص الذی یریدان یحملها لسبب مساحه و حجمها الکبیر و وزنها الکثیر (مصنوعه بشکل خاص لتکون حملها سهله جدا لشخص واحد)
*حنادان
جنس: مس | قدمت: صفویه
برای حنا بستن به پای عروس که طی مراسمی بنام حنابندان انجام می‌گرفت در حمام‌ها استفاده می‌شده. گودی‌های موجود در آن محل قرار گرفتن پاهای عروس بوده که روی آن حنا می‌مالیده‌اند.
ha.na.daan (Henna container)
Material: Copper | Datees back to: Safavid period
It was used in baths to dye the bride's feet with henna during a ceremony called “Hanabandan”. The dimples are where the bride's feet were placed, on which henna was applied.
قدر للحنه
النوع: نحاس مغطاء | العصر (زمان) حکومه صفویه
کانوا یستعملونها لوضع الحنه علی رجل العروس فی احتفال (مراسم) و مکانها فی الحمام و لها حفریات انها تدل علی مکان قدم العروس و هناک کانو یضعونه الحنه علی اقدامها.
*کوزه (اهدایی: علیرضا باقرپور)
جنس: سفال | قدمت: 1500 سال
کف تخت آن به صورت عمودی در داخل خورجین چارپا گذاشته و از آن برای حمل آب استفاده می‌شده است.
نمونه‌ی موجود در منطقه‌ی هرات و مروست مورد استفاده بوده و طبق گفته‌ی اهداکننده، برای حمل آب در نقاط صعب‌العبور این نوع کوزه را روی بز سوار می‌کرده‌اند.
Jug
Material: Pottery | Datees back to: 1500 Years ago
The flat surface was placed vertically inside the carriers on the working animal and is used to carry water.
The current sample is donated from Herat and Marvast regions and according to the donor, this type of jar was mounted on a goat to carry water in difficult areas.
ابریق (اهداء: متبرع علیرضا باقرپور)
النوع: فخار | العصر (زمان) 1500 سنه
تحت و قعرها صا فی کانوا یظعونه علی شکل (صوره) عمودیه فی (جراب، حانه، حقیبه) رباعی الارجل لحمل الماء توجد منها عینه فی منطقه هرات و مروة و کما یقول هذه المتبرع کانت تحمل بواسطه عنزه للیصال الماء الی مناطق سعبه السیر و العسره
*آفتابه سلفچه (آفتابه لگن)
جنس: ورشو (نیکل-نقره) | قدمت: قاجار
استفاده از این وسایل در میان قشر مرفه رواج داشته و هنگام پذیرایی از مهمان برای شستن دست‌های وی در کنار سفره استفاده می‌شده. سلفچه زیر دستان وی گذاشته و ریختن آب توسط خدمتکاران میزبان انجام می‌شده.
Pitcher and Finger bowl
Materisl: Nickel-Silver | Dates back to: Qajar
The use of these utensils was common among the affluent and it was to wash the hands of the guest before having meals. “Salafcheh” (The yazdi term for the bowl in this set) was placed under his hands and water was poured by the host servants.
طشت (حوض) ابریق
النوع: نیکیل الفضی | العصر: قاجار
کان استعمال هذه النوع فی بیوت الاغنیاء رائجه بلاخص فی زمان الذی کان لدیهم تموین لزائرهم (تقدیم الطعام) کانوا یضعونه طشت (حوض) تحت ایدی الزائر و الخادم کان یصب الماء علی ایدیهم.
*وسایل حمام
جنس: مس | قدمت: قاجار
شامل دلوچه و تاس (برای استفده از آب) و نیز تشت (برای برداشتن آب) که همگی از جنس مس هستند.
Bathing instruments
Material: Copper | Dates back to: Qajar
Includes a copper bowl and a bucket to use water for washing and a pan to take water (all of which are made of copper).
ادوات الحمام
النوع: نحاس | العصر: قاجار
ینشمل علی دلو (سطل) قدح و لاستعمال الماء و تحت هاتان یوجد طشت (حوض) لاخذ الماء و النوعهم من النحاس.
*ظرف سنگی ایستاده
جنس: سنگ | قدمت: پیش از اسلام
قدمت آن به پیش از اسلام می‌رسد و برای دفن مواد غذایی به همراه مردگان از آن استفاده می‌شده.
Stone container
Material: Stone | Dates back to: Befor Islam
It dates back to pre-Islamic times and was used to bury food with the dead.
ادوات حجریه عمودیه
النوع: حجر | العصر (زمان) قبل الظهور الاسلام
کانوا یستعملونها لدفن الطعام و اغذیه مع الاموات فی العصر قبل الظهور الاسلام.
*چپر
جنس: چوب | قدمت: پهلوی اول
محافظ چوبی که مقنی در حین کار، برای محافظت خود در برابر سقوط خاک و سنگ در زیر آن قرار می‌گرفته. فرم نیم دایره‌ی آن امکان هدایت خاک از سمت دیگر را فراهم می‌کرده.
Chapar
Material: Wood | Dates back to: First Pahlavi period
A wooden shelter under which a Muqani was placed during work to be protected from falling dirt and stones. Its semicircular shape allowed the soil to be directed from the other side.
السقیفه
النوع: خشب | العصر (زمان) بهلوی الاول
کانت تستعمل لمحافظه حفار الجید (البئر) فی ساعات العمل لدفع سقوط الاحجار و تراب و شکلها الخاص (نصف الدایری) کان یهدی هاذه الاشیاء بشکل جید.
*شیر فشاری
جنس: چدن و برنج | قدمت: پهلوی اول
با فراگیر شدن آب لوله‌کشی در شهرها در زمان پهلوی اول این شیرها را در معابر برای استفاده‌ی عموم نصب کردند. شیر مکانیسم ساده‌ای دارد و با فشار دادن هر یک از دو پین برنجی که در بالا وجود دارد آب بیرون می‌آمده.
جنس این شیر از چدن است.
Press faucet
Material: Cast iron & Brass | Dates back to: First Pahlavi period
With the spread of tap water in cities during the first Pahlavi period, these valves were installed in the passages for public use. The valve has a simple mechanism and water comes out by pressing each of the two brass pins at the top.
It is made of cast iron.
صمام ضعط
النوع: حدیدا زهر و نحاس اصفر (فولاد) العصر (زمان) بهلوی الاول
مع استعمال شامل لانایب الماء فی المدن و معابرها العامه فی عصر بهلوی الاول ازداد استعمال هذه النوع من الصمامات و کان استعماله سهل جدا مع صغط علی واحده من الدبابیس النحاسی الصفراء فی الفوق کان یعمل و یخرج منه الماء،.
نوع هذه الصمام من حدید ازهر
*رسوبات کف قنات
بستر قنات عملکردی شبیه فیلتر دارد و مانند یک دستگاه تصفیه، املاح موجود در آب را تا حد زیادی از آن می‌گیرد. این املاح به صورتی که مشاهده می‌کنید در کف قنات به اشکال مختلف ته‌نشین می‌شده و در گویش یزدی به آنها "شحه‌ی قنات" می‌گفتند. برای لای‌روبی قنات از این نوع رسوبات از کلنگ‌های آبگیر عاج‌دار استفاده می‌شده.
Aqueduct floor sediments
The aqueduct floor has a filter-like function and, like a purifier, largely removes solutes from the water. As you can see, these salts were deposited on the floor of the aqueduct in various forms and in Yazdi dialect they were called "Sheha". For dredging the aqueduct of this type of sediments, pickaxes were used.
رواسب قاعه البئر
قاعه البئر یشبه مصفاه فی آله مصفاه الماء انه یجذب الاملاح و مواد الزایده فی الماء کما ترون هذه الاملاح تکون فی اشکال مختلفه فی قاعه البئر و فی اللهجه الیزدیه تسما (شحه البئر) و لتجریف البئر من هذه النوع من الرسوبات کانوا یستعملون معول ممتص توسکر (ناب)
*چارچوب رقم
